Wspólnotowy wymiar ochrony ludności
Zgodnie z regulacjami traktatowymi[1] ochrona ludności jest obowiązkiem państw członkowskich dotyczącym ochrony życia, zdrowia, mienia oraz środowiska egzystencji osób przebywających na ich terytorium, w sytuacji wystąpienia zagrożeń wywołanych siłami natury lub działalnością człowieka. Państwa członkowskie odpowiadają za zapobieganie, przygotowanie, reagowanie oraz usuwanie skutków tych zagrożeń natomiast rolą Unii Europejskiej jest wspieranie i uzupełnianie ich działań. Państwa członkowskie, działając wspólnie w duchu solidarności, udostępniają własne zasoby ratownicze na potrzeby operacji prowadzonych w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności. Mechanizm stanowi instytucjonalną platformę współdziałania państw w nim uczestniczących z instytucjami unijnymi odpowiedzialnymi za sferę ochrony ludności. Mechanizm został utworzony w 2001 roku[2], przekształcony w 2007 roku[3] i ponownie zdefiniowany w 2013 roku[4]. Obecnie trwają prace nad zwiększeniem funkcjonalności Mechanizmu, między innymi poprzez utworzenie nowej puli zasobów rescEU. Mechanizm jest podstawowym narzędziem wspólnotowego przygotowania, zapobiegania i reagowania na klęski żywiołowe lub katastrofy spowodowane przez człowieka. Udzielana w jego ramach pomoc polega w szczególności na kierowaniu do działań wyspecjalizowanych i odpowiednio wyposażonych zespołów ratowniczych (modułów) oraz dostarczaniu pomocy rzeczowej i eksperckiej. W skład Mechanizmu wchodzą wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz państwa stowarzyszone, które do niego przystąpiły na mocy indywidualnych porozumień. Obecnie, oprócz państw członkowskich UE, Mechanizm obejmuje również Islandię, Norwegię, Serbię, byłą jugosłowiańską Republikę Macedonii, Czarnogórę i Turcję. Uruchomienie działań pomocowych Mechanizmu (tzw. aktywacja) uzależnione jest od otrzymania oficjalnego apelu o pomoc wyasygnowanego przez państwo dotknięte skutkami katastrofy. W wymiarze instytucjonalnym za Unijny Mechanizm Ochrony Ludności odpowiada Dyrekcja Generalna ds. Pomocy Humanitarnej i Ochrony Ludności (DG ECHO) Komisji Europejskiej. Kluczową rolę w ramach Mechanizmu odgrywa Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego (ERCC), które utrzymuje stałą zdolność operacyjną (24/7/365). Główne zadania Centrum polegają na monitorowaniu sytuacji kryzysowych oraz koordynacji działań podejmowanych po ich wystąpieniu, ułatwianiu komunikacji pomiędzy państwami uczestniczącymi i państwem dotkniętym klęską żywiołową, opracowywaniu i rozpowszechnianiu materiałów informacyjnych oraz wspieraniu współpracy w zakresie ochrony ludności i pomocy humanitarnej. Przy wykonywaniu tych zadań funkcję pomocniczą pełni aplikacja internetowa pod nazwą CECIS (wspólny system łączności i informacji w sytuacjach nadzwyczajnych). Unijne Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego współdziała z państwami uczestniczącymi w Mechanizmie poprzez bieżącą współpracę z dedykowanymi punktami kontaktowymi w poszczególnych państwach. W Rzeczypospolitej Polskiej rolę punktu kontaktowego dla Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności pełni Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności w Komendzie Głównej Państwowej Straży Pożarnej.
[1] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Tytuł XXIII Ochrona ludności, DzU z 2004 r., nr 90, poz. 864/2, art. 196.
[2] Decyzja Rady z dnia 23 października 2001 r. ustanawiająca mechanizm wspólnotowy ułatwiający wzmocnioną współpracę w interwencjach wspierających ochronę ludności, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 15/t.6.
[3] Decyzja Rady z dnia 8 listopada 2007 r. ustanawiająca wspólnotowy mechanizm ochrony ludności (przekształcenie), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 314/9.
[4] Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 1313/2013/EU z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 347/924.